Τα Φάρσαλα έχουν ιστορία

από pako.maria Σαβ Οκτ 25, 2008 10:14 am

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Όλοι εμείς οι Φαρσάλιοι, όσοι
είχαμε την τύχη να γεννηθούμε σ’ αυτή την πόλη μεγαλώσαμε στις γειτονιές της με
το μύθο του Αχιλλέα να γεμίζει τα παιδικά ομαδικά μας παιχνίδια. Η παρουσία του
μυθικού ήρωα είναι τόσο έντονη που δεν αφήνει χώρο για άλλους όπως ο Ιούλιος
Καίσαρας που περισσότερο από δύο χιλιάδες χρόνια πριν, στην πεδιάδα μπροστά στην
πόλη μας κέρδισε την πιο σημαντική του νίκη. Η μάχη των Φαρσάλων είναι τόσο
σημαντική γιατί αλλάζει το πολίτευμα του Ρωμαϊκού κράτους από δημοκρατία σε
αυτοκρατορία, γεγονός που αλλάζει την ιστορία σχεδόν όλου του γνωστού τότε
κόσμου. Για την πόλη μας είναι εξαιρετική τιμή και τύχη που η μάχη διδάσκεται
στα σχολεία όλου του κόσμου αφού συχνά συναντάς ξένους που γνωρίζουν τα Φάρσαλα
και δεν γνωρίζουν τη Λάρισα ή το Βόλο. Αν έχεις περάσει τα παιδικά και εφηβικά
σου χρόνια σ’ αυτή την περιοχή και την γνωρίζεις σαν την τσέπη σου, είναι
αδύνατο όταν μελετήσεις το ιστορικό της μάχης και να μην αναγνωρίσεις ότι οι
τόποι των παιδικών σου αναμνήσεων ταιριάζουν απόλυτα με την περιγραφή του
Καίσαρα. Βέβαια μετά την αποστράγγιση της πεδιάδας πολλά έχουν αλλοιωθεί αλλά
δεν έχουν εξαφανιστεί εντελώς.

Γι’ αυτό θεώρησα υποχρέωσή μου,
εκτός από σεβασμό προς την ιστορική
αλήθεια, από αγάπη για την πόλη μας να «αποδείξω» πέραν πάσης αμφιβολίας ότι η
μάχη των Φαρσάλων έγινε εκεί όπου ο Καίσαρας περιγράφει και όπου ο Αππιανός
(Έλληνας ιστορικός 96 μ.Χ.) ξεκάθαρα λέει, δηλαδή ανάμεσα στη Φάρσαλο και τον
ποταμό Ενιπέα.

Το τοπωνύμιο Καίσαρες που φέρει
τμήμα της πεδιάδας αυτής δεν μπορεί να είναι τυχαίο. Πρόθεσή μου δεν είναι να
παραθέσω προσωπικά μου στοιχεία για τον τρόπο διεξαγωγής της μάχης, αυτό εξάλλου
έχει καταγραφεί από τον ίδιο τον Καίσαρα, διάφορους αρχαίους συγγραφείς ακόμη
και από σύγχρονους συγγραφείς όπως ο
αείμνηστος δήμαρχος Φαρσάλων Λάκης Βαρακλιώτης, Μεριστούδης Γεώργιος γιατρός,
καθώς και πολλοί άλλοι ιστορικοί συγγραφείς, αλλά και πλήθος ιστοσελίδων στο
διαδίκτυο, ενδεικτικά αναφέρω: (WIKIPEDIA encyclopedia libera).

Πρόθεσή μου λοιπόν είναι
λαμβάνοντας υπόψη όλα τα στοιχεία που
αναφέρουν οι παραπάνω ιστορικοί και μελετητές και τις όποιες γνώσεις αρχαίας
στρατηγικής απόκτησα, μελετώντας Αρριανό, Θουκιδίδη και προπάντων Ξενοφώντα, να
υποδείξω την ακριβή θέση όπου έλαβε χώρα η μάχη.

Ο Άγγλος αξιωματικός Leake
(όπως αναφέρεται στα πρακτικά του Α’ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΦΑΡΣΑΛΙΝΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ σελ. 19)
κατονομάζει όλα τα τοπωνύμια που αναφέρονται στη μάχη με τα σημερινά τους
ονόματα όπως ακριβώς θεωρώ ότι τα αναγνώρισα κι εγώ εκτός από το λόφο
συνθηκολόγησης.

Κατά την ταπεινή μου γνώμη και
αυτός και όσοι αμφισβητούν ότι η μάχη δόθηκε κοντά στα τείχη της πόλης,
παρασύρονται από τη φράση « LARISAM VERSUS”
δηλαδή «προς Λάρισα» που δείχνει την κατεύθυνση των κορυφογραμμών πάνω
στις οποίες υποχώρησε ο στρατός του Πομπηίου και έτσι ο εντοπισμός του πεδίου
της μάχης φαίνεται αδύνατος.

Παίρνω σαν δεδομένο ότι η μάχη έγινε ακριβώς
εμπρός από την πόλη μας και κάνοντας αναπαράσταση της μάχης αποδεικνύεται ότι
όχι μόνο όλα ταιριάζουν με τις ιστορικές πηγές αλλά και ότι, οι όποιες
αντιρρήσεις έχουν εκφραστεί κατά καιρούς δεν ευσταθούν.

ΤΑ «ΠΡΟ» ΤΗΣ
ΜΑΧΗΣ

Ο Γάιος Ιούλιος Καίσαρας,
Ρωμαίος στρατηγός γνωρίζει ότι ο Πομπηίος με το στρατό του βρίσκονται στη
Λάρισα. Γνωρίζει επίσης ότι το ναυτικό του βρίσκεται υπό την ηγεσία του ναυάρχου
Βίβουλου κάπου στον Αλμυρό. Από τις κινήσεις του Καίσαρα καταλαβαίνουμε ότι
αντικειμενικός του στόχος είναι να μην
επιτρέψει τις δύο δυνάμεις να ενωθούν. Δεν κατευθύνεται λοιπόν προς τη Λάρισα
όπου θα είχε το πλεονέκτημα ο αντίπαλός του, αλλά στο σημείο που είναι ακριβώς
ανάμεσα από τα δύο φιλικά σημεία του Πομπηίου. Βαδίζοντας προς τα Φάρσαλα
«καθαρίζει» ότι μπορεί να αποτελέσει κίνδυνο για τα νώτα του (Γόμφους και
Μητρόπολη). Φτάνει στα Φαρσάλια πεδία και διαλέγει το πεδίο της μάχης.

Παραθέτω τα στοιχεία που κατά
τη γνώμη μου τον οδηγούν να πάρει αυτή την απόφαση:

• Δυτικά της πόλης των Φαρσάλων απ’
όπου προέρχεται ο ίδιος φροντίζει να εκμηδενίσει κάθε
κίνδυνο.

• Δεξιά του βρίσκεται η πόλη των
Φαρσάλων, φιλική προς αυτόν.

• Ανατολικά βρίσκεται ο προορισμός
του Πομπηίου δηλαδή ο Αλμυρός.

• Βόρεια πέρα από τον Ενιπέα και σε
μεγάλη απόσταση βρίσκεται η Λάρισα.

Στρατός προερχόμενος από τη
Λάρισα είναι αδύνατο να περάσει τον Ενιπέα αν ο Καίσαρας δεν ήθελε να του το
επιτρέψει, αλλά όπως θα δούμε ο Καίσαρας δεν είχε κανένα λόγο να τον εμποδίσει.
Η πεδιάδα από τα Φάρσαλα μέχρι τον Ενιπέα,
ευνοούσε τον Καίσαρα λόγω του μικρού της, σχετικά πλάτους, ώστε να
μπορέσει να καλύψει όλο το μέτωπο, λαμβάνοντας υπόψη ότι ο στρατός του Πομπηίου
ήταν υπερδιπλάσιος από τον δικό του και το ιππικό του Πομπηίου επταπλάσιο. Αυτό
σημαίνει ότι σε ανοικτή πεδιάδα τα άκρα, της παράταξης του εχθρού θα
προεξείχαν και μη βρίσκοντας αντίπαλο
απέναντί τους με μια κυκλική κίνηση θα μπορούσαν εύκολα πλευροκοπήσουν την
παράταξή του Καίσαρα. Κατά αυτό τον τρόπο ο Κύρος ο Νεότερος έχασε τη μάχη κατά
του αδελφού του και βασιλιά των Περσών Αρτοξέρξη το 401 (π.Χ. βλέπε Ξενοφώντος
Κύρου ανάβαση).

Γι’ αυτό το λόγο τοποθετεί το
στρατόπεδό του, δυτικά της πόλης των Φαρσάλων από τη θέση «Αλογοπάτι» (ώστε να
φαίνεται αρκετά μακριά σε απόσταση ασφαλείας από το στρατό που διασχίζει τον
Ενιπέα στο πιο βατό του σημείο κατά το μήνα Αύγουστο, κοντά στη σημερινή
Βαμβακού. Όλοι οι Φαρσάλιοι γνωρίζουν
ότι το σημείο αυτό κατά τον μήνα Αύγουστο είναι στεγνό και ευκολοδιάβατο
και χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα.

Ο Πομπηίος διαβαίνει εύκολα τον Ενιπέα και
στήνει το στρατό του στο ύψωμα «Κριντήρι» που του παρέχει τα εξής
πλεονεκτήματα:

α) έχει εύκολη πρόσβαση προς τη Λάρισα
και

β) έχει στην κατοχή του το δρόμο προς Αλμυρό
που τον ενδιαφέρει.

ΤΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΤΟΥ
ΠΟΜΠΗΙΟΥ

Το στρατόπεδο του Πομπηίου
βρίσκεται πάνω στο ύψωμα «Κριντήρι» που είναι λόφος σε σχήμα ψαριού, όπως
περιγράφεται και όπως είναι, έχει μπροστά του ελώδη περιοχή (μέχρι να γίνουν τα
αποστραγγιστικά έργα ήταν ακριβώς έτσι λόγω της παρουσίας του χειμάρρου «Αικλή».
Ακόμη και σήμερα είναι δυνατόν κατά τη διάρκεια του χειμώνα που δεν υπάρχουν
καλλιέργειες να δει κανείς τον παλαιό Ρου του Αικλή να διαγράφεται λόγω της
ύπαρξης υδρόβιων φυτών. Τα χωράφια της περιοχής ονομάζονται «Μάλτες» που
σημαίνει λάσπες).

Για όσους δεν γνωρίζουν τα στρατόπεδα των
Ελλήνων και κατόπιν των Ρωμαίων ακολουθούσαν ένα απλό και παγιωμένο σχήμα για
θρησκευτικούς αλλά προπάντων χρηστικούς λόγους. Όταν λοιπόν στρατοπέδευαν σε ένα
ορισμένο σημείο μόνιμα ή προσωρινά που
από στρατηγικής άποψης πληρούσε τους όρους, οι ιερείς καθαγίαζαν το κεντρικό
σημείο και σημάδευαν τις τέσσερις κατευθύνσεις που ορίζουν τα τέσσερα σημεία του
ορίζοντα. Αυτές οι δύο κατευθύνσεις ήταν οι κεντρικοί δρόμοι του στρατοπέδου. Σε
μία γωνία που όριζαν αυτές οι κατευθύνσεις έπαιρνε θέση η σκηνή του διοικητή και
όλες οι υπόλοιπες υπομονάδες έπαιρναν θέση σε τετράγωνα που όριζαν δρόμοι
παράλληλοι προς τους κεντρικούς σύμφωνα
με το παγιωμένο σύστημα. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω όποιος ήθελε να διασχίσει
το στρατόπεδο από την κεντρική πύλη (δυτικά) προς την ανατολική πύλη μπορούσε να
το κάνει αστραπιαία. Η δευτερεύουσα πύλη απ’ όπου λιποτάκτησε ο στρατηγός
Βρούτος (βόρεια πύλη) που οδηγεί στο πέρασμα προς Λάρισα βρίσκεται πάλι
παράλληλα στο ρου του Αικλή που στρέφεται ανατολικά και σ’ αυτό το σημείο
υπήρχαν μέχρι την αποστράγγιση καλαμιώνες, ίχνη των οποίων μπορούμε να βρούμε
μέχρι και σήμερα.

Στη νότια πλευρά υπάρχει το
βουνό «Σούρλα» (ύψος 428 μέτρα) που όποιος το κοιτάζει από μακριά δεν το θεωρεί
όρος υψηλότατο, όπως αναφέρεται, αν έχει υπόψη του π.χ. τον Όλυμπο, αλλά όταν
σκεφτεί με πόση ταχύτητα οι νικημένοι στρατιώτες του Πομπηίου ανέβηκαν στην
κορυφή του και ότι το ένα άνυδρο όρος από το άλλο άνυδρο όρος όπου και
παραδόθηκαν απέχουν μόνο 9 χιλιόμετρα δεν μπορεί να είναι υψηλότερο από το
«Σούρλα».

Εκτός αυτού όποιος, όπως και
εγώ, προσπάθησε να ανέβει το λόφο από τη βόρεια πλευρά του καταλαβαίνει πολύ
γρήγορα ότι χρειάζεται τεράστια προσπάθεια να ανέβεις τη σχεδόν κάθετη αυτή
πλευρά και έτσι δικαιολογείται γιατί αναφέρεται ως όρος υψηλότατο.

Όταν όμως είσαι στην κορυφή του
πολύ εύκολα το εγκαταλείπεις βαδίζοντας ανατολικά ακολουθώντας τις
κορυφογραμμές.

ΤΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΤΟΥ
ΚΑΙΣΑΡΑ

Βρίσκεται δυτικά των Φαρσάλων
στη θέση «Αλογοπάτι» (έχουμε την ιστορική μαρτυρία που λέει ότι το κλήμα σκέπαζε
τη σκηνή του Καίσαρα*) με τα νώτα προς τη Μητρόπολη απ΄ όπου προήλθε. Δεξιά και
εμπρός του τα Φάρσαλα, φιλική πόλη, αρκετά μακριά από το πέρασμα του Ενιπέα ώστε
να επιτρέψει ή να μην αποτρέψει τον Πομπηίο να διαβεί το
ποτάμι.

(*αναφέρω την ονομασία
Αλογοπατι και όχι Παλιάμπελα, γιατί η ονομασία αυτή ανήκει πλέον σε άλλο
σημείο.)

Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΡΙΝ ΤΗ
ΜΑΧΗ

Ο Καίσαρας αφού διάλεξε την
θέση που τον «βολεύει» περιμένει όσο χρειάζεται για να έρθει ο αντίπαλος γιατί
γνωρίζει ότι αργά ή γρήγορα θα το κάνει. Έτσι δεν έχει λόγο να αφήσει τα
Φάρσαλα. Έχει όλο το χρόνο που χρειάζεται για να μελετήσει το πεδίο στην
παραμικρή του λεπτομέρεια ώστε να προβλέψει τις κινήσεις του αντιπάλου και να
εκμεταλλευτεί το ανάγλυφο της περιοχής προς όφελός
του.

Ο Πομπηίος από τη στιγμή που
στρατοπεδεύει στη θέση «Κριντήρι» βρίσκεται σε ένα δύσκολο δίλημμα: πρέπει να
φτάσει στο στόλο του για να μπορεί να κινηθεί μέσω θαλάσσης για όποιο προορισμό
ήθελε, αλλά δεν μπορεί να «γυρίσει τις
πλάτες» στον αντίπαλό του (γνωρίζουμε τι συμβαίνει σε ένα στρατό που υποχωρεί
και ο εχθρός τον ακολουθεί),ούτε θέλει να επιστρέψει στη Λάρισα και να βρεθεί
στην προηγούμενη θέση του.

Επίσης γνωρίζουμε ότι είναι
κλεισμένος στο στρατόπεδό του και διστάζει να επιτεθεί, ενώ έχει συντριπτική
υπεροπλία, και αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα
ότι είτε φοβάται την στρατηγική ικανότητα του Καίσαρα είτε διστάζει να
πολεμήσει κάτω από τα τείχη της πόλης των Φαρσάλων που όπως προείπαμε είναι
φιλική προς τον Καίσαρα.

από pako.maria Σαβ Οκτ 25, 2008 10:18 am

Η Μάχη του 48
π.Χ.

Ο Καίσαρας αφού ο εχθρός του
είναι ταμπουρωμένος στο στρατόπεδο και δεν δείχνει να έχει σκοπό να βγει και να
τον αντιμετωπίσει κάνει μία κίνηση που θεωρείται ως προσπάθεια είτε να αποκόψει
τον ανεφοδιασμό του εχθρού, είτε να βρει ο ίδιος εφόδια. Διαλύει το στρατόπεδο
και κινεί το στράτευμά του προς την κατεύθυνση της Σκοτούσας.

Μόλις αντιλαμβάνονται οι
αντίπαλοί του, την κίνηση αυτή βγαίνουν από το στρατόπεδο και παρατάσσονται σε
θέσεις μάχης. Σ’ αυτό το σημείο φαίνεται ο Καίσαρας να μπαίνει στη θέση του
Πομπηίου αφού ο αντίπαλός του θα μπορούσε να τον ακολουθήσει και να τον
συντρίψει.

Αυτό (κατ’ εμένα) είναι
αριστούργημα στρατηγικής για τον Καίσαρα που αρκεί να διατάξει, θα λέγαμε:
«κλείνατε επί δεξιά» και ο στρατός του βρίσκεται ήδη σε παράταξη
μάχης.

Χωρίς να δώσει χρόνο στον αντίπαλό του ο
Καίσαρας επιτίθεται. Η τακτική του Ρωμαϊκού
στρατού ήτανε σχετικά απλή. Παρατάσσονταν σε φάλαγγες, το ένα τμήμα πλάι
στο άλλο ώστε να καλύψουνε όλο το μέτωπο του πεδίου της μάχης ή τουλάχιστον όσο
ήτανε το πλάτος της εχθρικής παράταξης. Αυτό επιτυγχάνεται αυξομειώνοντας τους
στοίχους της κάθε φάλαγγας (ο Καίσαρας χρειάστηκε να τις μειώσει ενώ ο Πομπήιος
τις αύξησε). Κρατούσανε τις ασπίδες τη μία πλάι στην άλλη ώστε να δημιουργούν
ένα ‘’ τείχος προστασίας ‘’.

Από τη δεύτερη σειρά και μετά κρατούσανε τις
ασπίδες ψηλά πάνω απ το κεφάλι και σχηματίζανε την λεγόμενη «χελώνα». Ο
σχηματισμός αυτός τους προστάτευε από τα βέλη και τα κάθε είδους βλήματα που
εκσφενδόνιζε εχθρός. Καταλαβαίνουμε ότι αφού η ασπίδες τους προστάτευαν μόνο από
εμπρός έπρεπε να κινούνται όλες οι φάλαγγες ταυτόχρονα ώστε η κάθε μια να
προστατεύει τις πλευρές των γειτονικών. Αυτό προϋποθέτει εξαιρετικά
συντονισμένες κινήσεις που αποκτούσαν οι στρατιώτες μετά από εξαντλητικές
ασκήσεις. Είχανε όμως και αυλητές που έδιναν το ρυθμό του βηματισμού για να
γίνονται οι κινήσεις συντονισμένα.

Ήτανε όπως καταλαβαίνουμε
ζωτικής σημασίας η παράταξη να είναι πάντα συμπαγής, γι’ αυτό όταν κάποιος
έπεφτε τραυματισμένος ο επόμενος και όσοι ακολουθούσανε συμπληρώνανε αμέσως τα
κενά. Τα τμήματα που βρισκότανε στα άκρα της παράταξης αφού δεν είχαν άλλο τμήμα
που να προστατεύει στο πλάι, κινδύνευαν να πλευροκοπηθούν γι’ αυτό στα άκρα της
παράταξης τοποθετούσαν τμήματα του ιππικού.

Το ιππικό αποτελούσε ισχυρό
όπλο για κάθε στρατό, αλλά λόγω του κόστους συντήρησης και της δυσκολίας
μεταφοράς ή εξεύρεσης ζωοτροφών, είχε περιορισμένο αριθμό ιππέων. Προστάτευε τα
άκρα της δικής του παράταξης, αντιμετώπιζε το εχθρικό ιππικό και εκμεταλλευόμενο
την ταχύτητα που διέθετε μπορούσε να κυκλώσει και να συντρίψει τα άκρα της
εχθρικής παράταξης.

Οι σφενδονιστές και οι τοξότες
λόγω του μεγαλυτέρου βεληνεκούς που διαθέτανε ήτανε οι πρώτοι που μπαίναν στη
μάχη. Εκτόξευαν βλήματα από πέτρες ή μολύβι, οι πρώτοι και τα βέλη τους οι
δεύτεροι ώστε να αδυνατίσουν τις γραμμές του εχθρού. Ήταν όμως τελείως ακάλυπτοι
(χωρίς ασπίδες και βαρείς θώρακες για να έχουν τα χέρια τους ελεύθερα) οπότε
πριν την τελική σύγκρουση περνούσαν πίσω από την παράταξη τους. Λίγο πριν
συγκρουστούνε οι αντίπαλες φάλαγγες οι στρατιώτες εκτοξεύανε τα δόρατά τους και
έπειτα τράβαγαν τα ξίφη και άρχιζε η μάχη σώμα με
σώμα.

Ο στρατός του Πομπηίου
παρατάσσεται σύμφωνα με το καθιερωμένο και δοκιμασμένο σχήμα. Δηλαδή στα άκρα
τοποθετεί τμήματα του ιππικού, ανάμεσά τους παίρνουν θέση οι φάλαγγες των
οπλιτών και στην αριστερή πλευρά της παράταξης βρίσκεται ο ίδιος ο στρατηγός.
Γνωρίζουμε ότι εκτός από ιππικό στο αριστερό άκρο της παράταξης του, τοποθετεί
τοξότες και σφενδονιστές. Γιατί αριστερά αφού λογικά θα ήταν χρήσιμοι σε όλο το
μήκος της παράταξης του;

Αν σκεφτούμε ότι οι τοξότες και
οι σφενδονιστές είναι οι μόνοι ικανοί να στείλουν τα βλήματα τους ακόμη και πάνω
από υψηλά τείχη, αν πάρουμε υπ’ όψιν ότι ο Πομπήιος διστάζει ενώ έχει σημαντική
υπεροπλία να αντιμετωπίσει τον αντίπαλό του και ότι κατά την διάρκεια της
επίθεσης του Καίσαρα η παράταξη του παραμένει για μεγάλο διάστημα ακίνητη
οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι τα τείχοι της Φαρσάλου βρίσκονται εμπρός και
αριστερά του σε όχι μεγάλη απόσταση.

Αν δεν τα αναφέρει ο νικητής
της μάχης είναι γιατί δεν χρησιμοποιήθηκαν άμεσα στη μάχη. Άλλωστε ο Καίσαρας
είχε κάθε συμφέρον να δώσει την εντύπωση ότι ο αντίπαλος φοβήθηκε την δική του
στρατηγική ιδιοφυία και όχι τα τείχη της πόλης.

Η παράταξη του Καίσαρα παρουσιάζεται εντελώς
αντισυμβατική. Δεξιά πλάι στο ποτάμι παρατάσσει υπό τον Μάρκο Αντώνιο
πεζικάριους που σε ανοικτό πεδίο θα ήταν καταδικασμένοι χωρίς την υποστήριξη
ιππικού απέναντι στο ιππικό του εχθρού. Στην προκειμένη όμως περίπτωση το ιππικό
της δεξιάς πτέρυγας του Πομπηίου βρίσκεται σε βαλτώδες έδαφος, δεν μπορεί να
αναπτύξει ταχύτητα ώστε να επιφέρει συντριπτικά πλήγματα στον εχθρό , ούτε
μπορεί να περικυκλώσει αυτόν γιατί οι όχθες του Ενιπέα δεν του το επιτρέπουν. Ο
Καίσαρας έχει λεπτύνει τις γραμμές του, δηλαδή έχουν λιγότερες σειρές ώστε να
πιάνει όλο το πλάτος του μετώπου και να του μείνει επιπλέον μισή λεγεώνα από
εφεδρείες. Ο ίδιος δεν βρίσκεται καν στην παράταξη αλλά ηγείται αυτής της μισής
λεγεώνας που βρίσκεται σε κάποια απόσταση στο δεξιό μέρος της παράταξης.
Απέναντί του, γνωρίζει ότι διοικητής του ιππικού είναι ο παλιός του
συμπολεμιστής Λαβιήνος με τον οποίο κατέκτησε τη Γαλατία πριν εκείνος περάσει στον αντίπαλό του.

Έτσι είναι σε θέση να προβλέψει
ότι ο αντίπαλός του θα επιτεθεί στο άκρο της παράταξής του κάνοντας μία κυκλική
κίνηση προς τα δεξιά, ώστε αφού επιφέρει ένα συντριπτικό πλήγμα στο άκρο να
πλευροκοπήσει το κέντρο.

Ας δώσουμε προσοχή τώρα για να
δούμε ότι η μορφολογία του εδάφους, μας επιβεβαιώνει την υπόθεση.

Ο στρατός του Καίσαρα
επιτίθεται. Προσπερνά τα ανατολικά τείχη της πόλης, δηλαδή το λόφο του σημερινού
Αγίου Νικολάου που στα αριστερά του ( στο δρόμο που σήμερα οδηγεί στο Αχίλλειο),
βρίσκεται ένας λόφος με το ξωκκλήσι του Αγίου Δημητρίου και ένα πολυβολείο
κατάλοιπο του εμφυλίου πολέμου. Ακριβώς πίσω από αυτό το λόφο προς τον Άγιο
Νικόλαο υπάρχει μια ρεματιά που μπορεί να κρύψει από τα μάτια του εχθρού ένα
μικρό στρατό. Κοιτάζοντας τον λόφο από τα ανατολικά έχεις την εντύπωση ότι
αποτελεί μέρος της Ακρόπολης των ΦαρσάλωνΟ Λαβιήνος οδηγεί με ταχύτητα το ιππικό
του πάνω το άκρο της εχθρικής παράταξης στρίβοντας ταυτόχρονα δεξιά όπως
συνήθως. Δεν θα το έκανε όμως αν ήταν σε θέση να δει τις εφεδρείες του Καίσαρα.
. Άρα ο Καίσαρας έχει πάρει θέση με τις εφεδρείες μέσα στη
ρεματιά.

Γιατί τότε θα προτιμούσε να επιτεθεί σε αυτές
και όχι στο άκρο της παράταξης. Εάν υποθέσουμε ότι τις έβλεπε αλλά εκείνες
βρίσκονταν πολύ μακριά δεν θα προλάβαινε ο Καίσαρας να πλευροκόπησει το ιππικό
του Λαβιήνου. Άρα οι εφεδρείες του Καίσαρα βρισκόταν πολύ κοντά στην δεξιά
πλευρά της παράταξής του, έτοιμες να επιτεθούν. Η κυκλική κίνηση που συνήθως ο
Λαβιήνος ακολουθούσε παίρνει τώρα μεγαλύτερη κλίση γιατί ο λόφος του Αγίου
Δημητρίου τον αναγκάζει. Κατ’ εντολή του Καίσαρα το δεξιό «κέρας» της παράταξης
υποχωρεί έτσι ώστε ο Λαβιήνος να παραπλανηθεί και να πέσει στην παγίδα του.
Μόλις το ιππικό του προσπερνά τη γωνία του λόφου αντιλαμβάνεται ότι μισή λεγεώνα
του Καίσαρα βρίσκεται πίσω και δεξιά του, η οποία του επιτίθεται ενώ ταυτόχρονα
η δεξιά παράταξη σταματά την υποχώρηση και αντεπιτίθεται . Αυτό δημιουργεί
πανικό στις τάξεις του ιππικού που κάνει μεταβολή και τρέπεται σε φυγή προς το
λόφο Σούρλα. Ο Καίσαρας δεν καταδιώκει το ιππικό αλλά συνεχίζει την πορεία του
και έτσι μπορεί να πλευροκοπήσει την παράταξη του Πομπηίου, η οποία βλέποντας
την υποχώρηση του ιππικού αισθάνεται ακάλυπτη και με την σειρά της υποχωρεί
άτακτα προς το στρατόπεδο. Το ίδιο κάνει και ο ίδιος ο Πομπηίος με το επιτελείο
του, που διασχίζει όλο το στρατόπεδο, βγαίνει από την πίσω πύλη και συνεχίζει
την φυγή του μέχρι την Λάρισα. Εύκολα μπόρεσε να διαφύγει γιατί πίσω από τον
λόφο παρέμενε αθέατος ώσπου να απομακρυνθεί αρκετά και ο Καίσαρας δεν διέθετε
ιππικό από εκείνη την πλευρά. Οι στρατιώτες του Πομπηίου μετά την υποχώρηση
σκαρφαλώνουν στην βόρεια πλαγιά του λόφου Σούρλα προσπαθώντας να σωθούν. Ο
Καίσαρας αφού καταλαμβάνει το στρατόπεδο πολιορκεί το λόφο, γνωρίζοντας όμως ότι
είναι δύσκολο να τον καταλάβει. Ο λόφος είναι τελείως άνυδρος. Τα υπολείμματα
του στρατού του Πομπηίου έχουν κατά νου να διαφύγουν προς τη Λάρισα αλλά ο
Καίσαρας τους φράζει το δρόμο. Έτσι κινούνται ανατολικά κατά μήκος των
κορυφογραμμών προς την σημερινή Αμπελιά, ενώ ο
στρατός του Καίσαρα ακολουθώντας τον κανονικό δρόμο κινείται παράλληλα
και πιο γρήγορα εμποδίζοντας τους να διαφύγουν προς Λάρισα. Όταν φθάνουν στη
θέση που βρίσκεται σήμερα η παλιά γέφυρα της Αμπελιάς, οι στρατιώτες του Καίσαρα
σηκώνουν ένα πρόχειρο τείχος μη επιτρέποντας στους αντίπαλους στρατιώτες που
έχουν συγκεντρωθεί στον άνυδρο λόφο στα δυτικά τους να προμηθευτούν νερό. Έτσι
την επομένη το πρωί οι στρατιώτες του Πομπηίου
παραδίδονται.

Όλα ταιριάζουν εκτός από τη
φράση LARISAM VERSUS δηλαδή «προς τη Λάρισα». Οι κορυφογραμμές από το λόφο
Σούρλα μέχρι τον άνυδρο λόφο της Αμπελιάς δεν έχουν κατεύθυνση προς τη Λάρισα.

Είναι πάρα πολύ σημαντική η
λεπτομέρεια για να μην την λάβουμε υπόψη. Κατ’ αυτό τον τρόπο η υπόθεση που
μέχρι εδώ παρουσίασα, ενώ τα στοιχεία μέχρι την υποχώρηση από το λόφο Σούρλα
ταιριάζουν απόλυτα, μπορεί εύκολα να αμφισβητηθεί. Γιατί οι κορυφογραμμές έχουν
κατεύθυνση από τα δυτικά προς τα ανατολικά και όχι προς τη Λάρισα.

Σ’ αυτό στηρίχτηκαν
δικαιολογημένα όσοι την απορρίπτουν. Και εγώ ο ίδιος ήμουν έτοιμος να την
απορρίψω. Αλλά το ότι μέχρι στιγμής όλα τα στοιχεία ταίριαζαν με έκαναν να
αναρωτηθώ αν με τη φράση LARISAM VERSUS
ο Καίσαρας δεν υποδεικνύει την πορεία του στρατού αλλά τον προορισμό τους.
(Γνωρίζω ότι οι σύγχρονοι Ιταλοί χρησιμοποιούν μερικές φορές τη λέξη VERSO η
οποία είναι μετεξέλιξη της λατινικής VERSUS θέλοντας να δείξουν προορισμό και
όχι κατά ανάγκην την ακριβή πορεία. Για παράδειγμα VERSO ATENE δηλαδή «προς
Αθήνα» σημαίνει ότι ο προορισμός μου είναι η Αθήνα αλλά η πορεία μου μπορεί να
είναι μέσω Νέου Μοναστηρίου ή μέσω Μικροθηβών). Η φράση «ανέβηκαν την πλαγιά του
λόφου προς τη Λάρισα» μπορεί να μεταφραστεί, είτε εννοώντας την πλαγιά του λόφου
που βλέπει προς τη Λάρισα είτε του λόφου προς τη Λάρισα. Εάν η υπόθεση, που
κάνω, είναι σωστή όλα τα στοιχεία ταιριάζουν.

Βέβαια αν κάποιος προσπαθήσει να υποδείξει
το σημείο της μάχης στηριζόμενος σε ευρήματα το έργο του θα ήταν όχι απλώς
δύσκολο αλλά ίσως και αδύνατο. Αυτό συμβαίνει γιατί όπως γνωρίζουμε πάντα μετά
τη μάχη ο νικητής λαφυραγωγούσε το πεδίο της μάχης. Εκτός αυτού τα μετέπειτα
χρόνια οι κάτοικοι της περιοχής συνέλεγαν ότι είχε απομείνει στο πεδίο της
μάχης. Με τα χρόνια και την άροση των χωραφιών συνεχίστηκε το ίδιο, με
αποτέλεσμα να είναι πολύ δύσκολη η εύρεση αντικειμένων που υποδεικνύουν τον ακριβή τόπο της μάχης. Στο μόνο που θα μπορούσαμε να ελπίζουμε είναι
να βρεθεί ο τόπος ταφής των πεσόντων όχι τόσο από πλευράς του Καίσαρα που ήταν
ολιγάριθμοι (200 στρατιώτες) οι οποίοι θα θάφτηκαν με τιμές ηρώων μετά από
αποτέφρωση, αλλά των 15.000 πεσόντων από την πλευρά του Πομπηίου. Δεδομένου ότι
βρισκόταν πολύ κοντά στην πόλη των Φαρσάλων θα ήταν δύσκολο να επιτραπεί να μείνουν άταφοι , δύσκολο έως
αδύνατο να αποτεφρωθούν (θα χρειαζόταν μεγάλη ποσότητα ξύλων, οι καιρικές
συνθήκες που επικρατούν τον μήνα Αύγουστο σε αναγκάζουν να κινηθείς γρήγορα),
μπορούμε να υποθέσουμε ότι η ταφή έγινε σε ομαδικούς τάφους σε κάποια χαράδρα ή
κάτι παρόμοιο σε απόσταση ασφαλείας από την πόλη.

Αν η υπόθεση του Leake είναι σωστή με μόνη εξαίρεση το λόφο
συνθηκολόγησης, (που εγώ είμαι απόλυτα βέβαιος ότι βρίσκεται δεξιά του δρόμου
προς Βόλο πριν από τη γέφυρα της Αμπελιάς), οι συνέπειες είναι σημαντικότατες.

Αποδεικνύεται ότι η Ακρόπολη
των Φαρσάλων είναι η Παλαιά Φάρσαλος και επομένως αφού η νέα Φάρσαλος είναι γύρω
από το λόφο της Αγίας Παρασκευής όπου βρισκόταν ο ναός του Θαυλίου Δίος κάπου
ανάμεσα ή έστω κάπου κοντά θα πρέπει να
βρίσκεται το Θετίδιο δηλαδή το ιερό αφιερωμένο στη μητέρα του Αχιλλέα Θέτιδα.
Εάν η υπόθεση είναι σωστή μπορούμε να ψάξουμε για το Θετίδιο σ’ αυτή την περιοχή
και αντίστροφα αν βρούμε το ιερό σ’ αυτή
την περιοχή αποδεικνύεται η ορθότητα της υπόθεσης. Άλλωστε όπως βλέπουμε στο
χάρτη (Βαρακλιώτη) έχει βρεθεί ΒΑ του κέντρου της πόλης μας επιγραφή που
αναφέρεται στη Θέτιδα. Εκτός αυτού αν η παλαιά Φάρσαλος και η νέα Φάρσαλος είναι
η ίδια πόλη αποδεικνύεται ότι το δυτικότερο άκρο της χώρας που ο Όμηρος αναφέρει
ως Ελλάδα είναι τα Φάρσαλα και αυτό σε συνδυασμό με την ύπαρξη του Θετιδίου μας
φέρνει πολύ κοντά στην υπόθεση ότι ο Αχιλλέας ήταν πραγματικά από τα
Φάρσαλα.

Ίσως να σας κούρασα με την
αναλυτική διήγηση αλλά ως Φαρσάλιος σέβομαι την ιστορία του τόπου και θα πρέπει
όλοι μας εκτός από συζητήσεις και να φροντίσουμε να αναδείξουμε αυτή τη μεγάλη
ιστορία γιατί μας ανήκει.

Θανάσης
Γιακοβής
ΠΗΓΗ ..ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΦΑΡΣΑΛΙΝΟΣ ΛΟΓΟΣ

Τα Φάρσαλα έχουν ιστορία

Τα Φάρσαλα έχουν ιστορία

Απ: Τα Φάρσαλα έχουν ιστορία